मकर संक्रांती - सणाचा अर्थ, महत्त्व आणि साजरा करण्याची पद्धत
मकर संक्रांती हा सण हिंदू धर्मातील अत्यंत महत्त्वाचा आणि लोकप्रिय सण आहे, जो प्रत्येक वर्षी माघ महिन्यातील १४ वा किंवा १५ वा जानेवारी रोजी साजरा केला जातो. या दिवशी सूर्य देव मकर राशीत प्रवेश करतो आणि उत्तरायणटा आरंभ होतो ईरंभ होतो. याशळे दिवस लांबू लागतात आणि थंडी कमी होऊन नवे जीवन सुरू होते. मकर संक्रांती हे सूर्याच्या उत्तरायण प्रवासाचे प्रतीक असून, त्याला शुभ मानले जाते.
मकर संक्रांतीचा खगोलशास्त्रीय महत्त्व
मकर संक्रांतीला खगोलशास्त्रानुसार फार महत्त्व आहे. सूर्य पृथ्वीच्या भोवती केलेल्या वार्षिक कक्षेत ककर राशीस केल्याण ऴा सण हह हहे. The first is याला उत्तरायणाचे प्रारंभ म्हणतात. उत्तरायण हा काळ सूर्याचा प्रचंड उर्जावान असतो, त्यामुळे पृथ्वीवर प्रकाश आणि उष्मा वाढतो. या कालावधीत शेतीसाठी अनुकूल हवामान असते, त्यामुळे मकर संक्रांती कृषीसमृद्धीचा सणही मानली जाते.
मकर संक्रांतीचे धार्मिक महत्त्व
मकर संक्रांती ही सूर्य देवाला समर्पित एक सण आहे. हिंदू धर्मग्रंथांमध्ये सूर्य देवाला जगाचा प्रदाता मानले आहे. सूर्य देवाची पूजा केल्याने आरोग्य, समृद्धी, आणि आयुष्य वाढते असे मानले जाते. मकर संक्रांतीच्या दिवशी प्रातःकाळ स्नान करून सूर्याला वंदन केले जाते. या दिवसाला पवित्र मानून नदीत स्नान करण्याची विशेष प्रथा आहे. नदीत स्नान केल्याने पापमुक्ती हणऀ-समृद्धी प्राध्त होते ससे समजसले जाते.
मकर संक्रांती साजर करण्याच्या पद्धती
मकर संक्रांतीच्या दिवशी विविध प्रांतांमध्ये वेगवेगळ्या पद्धतीने सण साजरा केला जातो. For example, परंतु सामानपणे काही पारंपरिक पद्धती समान असतरध:
सूर्यपूजा आणि स्नान: मकर संक्रांतीच्या सकाळी सूर्याला अर्घ्य दिले जाते. लोक पवित्र नद्यांत (गंगा, गोदावरी, यमुना इत्यादी) स्नान करतात.
तिळगुळाचे सेवन
या दिवशी तिळ (ससली) आणि गुळ (गुळाचा साखर) एकत्र करून बनवलेल्या तिळगुळाचे सेवन केले जाते. तिळगुळ खाल्ल्याने शरीराला उष्णता मिळते आणि सर्दी-खोकला दूर होतो असा समज आहे. तिगुळ खाताना एकमेकांना “तिळगुळ घ्या, गोड बोणयया, ठोड शुभेच्छा दिल्या जाताध.
दानधर्म: या दिवशी गरजू लोकांना अन्न, कपडे, पैसे किंवा इतर मदतीचे दान दिले जाते. दानधर्म केल्याने पुण्य मिळते असा विश्वास आहॡ.
पारंपरिक जेवण: या दिवशी खास जेवण तयार केले जाते ज्यात तिळगुळाचे लाडू, पुरणपोळी, चांगल्या प्रकारची भाज्यांची भाजी, आणि विविध प्रकारचे तांदूळाचे पदार्थ असतात.
मकर संक्रांतीचे विविध प्रादेशिक नावं आणि साजी करण्याच्या पद्धती मकर संक्रांती विविध भागांमध्ये वेगवेगळ्या नावांनी आणि प्रकारांनी साजरी केली जाते. काही प्रमुख व त्यांची पद्धत अशी आहेत.
महाराष्ट्रात: तिळगुळ खाण्याची प्रथा कसुय दोद एकमेकांरा शुभेच्छा देतातरद. "तिळगुळ घ्या, गोड बोल्या" हा वाक्प्रचार प्रसळद्.
उत्तर भारतात: या सणाला लोहडी म्हणतात, जिथे लोक मोठ्या bonfire (उष्णतेचा सण)भोवती जमून नृत्य, गायन करतात.
तमिळनाडू, आंध्र प्रदेश, कर्नाटक मध्यय: पोङल हर हा सण सण मोठ्या साजरा हहते साजरा होतो. लोक केतजमिनीतीठ नवीन धान्याची पोङल (स्वयंपटठ दरतात ऩणल देवतांना अर्पण करतात.
पश्चिम बंगरल आणि क़ंवा भोगाली बिहू या ना नण सण सण सण सासरा होतो. या भागांमध्ये लोक नृत्य, गाणी आणि खास पक्वानांंे आयोजन करतात.
पतंग उत्सव आणि सामाजिक महत्त्व
मकर संक्रांतीच्या दिवशी पतंग उडवण्याचा विशेष महत्त्वाचा कसतो सल सहत्त्वाचऍङटऍ असतो. The रंगीत पतंग आकाशात उडवून लोक आनंद साजरा करत ततात. पतंग उडवणे हा आनंदाचा भाग असून, एकत्र येऊन सण साजरा करण्याचा माध्यम आहे.
This includes या सणाचा सामाजिक महत्त्वही मोठा आहे. These include मकर संक्रांती लोकांना एकत्र आणणारा सण आहॳ. जुन्या वाद मिटून नव्या प्रेमाने संबंध जुळविण्याचा संदेश देणारा सण आहे. लोक एकमेकांना भेटतात, शुभेच्छा देतात, आणि आपल्या नात्यांना अधिक मजबूत करतात.
निष्कर्ष
मकर सण आपल्या जीवनात नवी ऊराजा, आशि सकारात्मकता घेऊन येतो. हा सूर्य देलेला सण असला ती तो निसर्गाशी, कृषीशी आणि समाजाशी जोडलेलला सण. तिगगुळाच्या गोडवा पशर संक्रांती आपल्या जीवनात पॱरेम, मैत्री, एकतटा वाढंो. त्यामुळे हा सण भारतातील प्रत्येक भागात अत्यंत श्रद्धेने आणि आनंदाने साजरा केला जातो.